2021-ci ildə İsveçrə F/A-18C/D qırıcılarını əvəzləmək üçün F-35 seçib. 2022-ci ildə ölkə 36 təyyarə üçün 6,25 milyard frank (o zaman 6,55 mlrd. dollar) dəyərində sifariş verib, lakin indi bu alış İsveçrəni "tələyə” salıb.
Bu barədə "Defense Express” yazır.
Ekspertlərin sözlərinə görə, müqavilədə sabit qiymət nəzərdə tutulmamışdı, buna görə də indi onun dəyəri 7,3 milyard İsveçrə frankına (9,1 mlrd. dollar) yüksəlib. Bundan başqa, ABŞ prezidenti Donald Trampın tətbiq etdiyi 39%-lik əlavə ixrac rüsumları İsveçrənin iqtisadiyyatına ağır təsir edib.
"Zərbə yalnız saat və qəhvəyə dəymədi, həm də bu təyyarələrin alınmasının ləğv edilməsi ideyasını gücləndirdi. Amma İsveçrə hansı qərarı versə də – bu, həm pul, həm də vaxt itkisi olacaq”, – nəşrdə vurğulanır.
Analitiklərin fikrincə, əsas problem ondadır ki, hazırda İsveçrənin istifadəsində olan 30 F/A-18C/D qırıcısının istismar müddəti 2030-cu ilə qədərdir. F-35-dən imtina etmək, alternativ müqavilə bağlamaq və onu gözləmək ölkəni qırıcı aviasiyasız qoya bilər. Ona görə də mütəxəssislər mövcud təyyarələrin xidmət müddətini uzatmağın vacib olduğunu bildirirlər.
Hökumət bu müddətin 2035–2037-ci ilə qədər uzadılmasını 0,8–1 mlrd. frank (1–1,24 mlrd. dollar) olaraq qiymətləndirib. Bu isə hər bir F/A-18 üçün 5–7 il əlavə istismar xərci olaraq təxminən 33–41 milyon dollar deməkdir.
Ekspertlər əlavə edirlər ki, bu, F-35 alınması qərarının yaratdığı "tələnin” yalnız ilk mərhələsidir. İsveçrə bu təyyarələrdən imtina edib Avropa alternativlərinə yönəlsə, yalnız üç seçim qalacaq – "Rafale”, "Eurofighter” və "Gripen”. Lakin burada ikinci "tələ” ortaya çıxır.
Üç il əvvəl İsveçrə 36 F-35-i 6,55 mlrd. dollara, yəni hər biri üçün 182 mln. dollara almağı planlaşdırırdı. Halbuki Serbiya ilə müqaviləyə əsasən Rafale qırıcısının son məlum qiyməti 225 mln. avrodur. Bu isə faktiki olaraq İsveçrə üçün F-35-in indiki qiyməti (253 mln. dollar – təxminən 220 mln. avro) ilə eynidir. Üstəlik, istehsal tempi nəzərə alınanda "Rafale” üçün növbə 9 ilə qədər uzanır.
Gripen isə ən ucuz seçim hesab olunur. Taylandla müqaviləyə görə, onun hazırkı qiyməti silahsız 138,25 mln. dollardır. Amma "F-35 tələsi” burada da qalır – "Gripen” ABŞ istehsalı olan "General Electric”in F414-GE-39E mühərriki ilə uçur və bir sıra digər amerikalı komponentlərə malikdir. Yəni İsveçrənin "Gripen” alması üçün ABŞ-ın icazəsi lazımdır. Amma F-35 müqaviləsini pozmaq ABŞ-la münasibətləri kəskin şəkildə korlaya bilər.
"Eurofighter” variantı isə uzun müddətdir satılmadığından dəqiq qiyməti məlum deyil, lakin fərqin ciddi olmayacağı gözlənilir. Buna görə də ekspertlər hesab edirlər ki, İsveçrənin sadəcə F-35-dən imtina etməsi o qədər də asan deyil.
Xatırladaq ki, daha əvvəl Britaniyanın F-35 qırıcısı Yaponiyada texniki nasazlıq səbəbindən məcburi eniş etmişdi. Hadisə zamanı xəsarət alan olmayıb. Həmçinin İspaniya da F-35 almaq planından imtina edib və indi seçim qarşısında qalıb – ya "Eurofighter”, ya da gələcək nəsil FCAS layihəsi. 2023-cü ildə İspaniya yeni qırıcıların alınması üçün 6,25 mlrd. avro ayırsa da, əlavə 10,5 mlrd. avroluq müdafiə büdcəsinin başqa istiqamətlərə yönəldilməsi ABŞ istehsalı olan F-35-in alınmasını mümkünsüz edib.
Şahidi olduğunuz hadisələri çəkib bizə göndərin!
Son Əlavə