Daxili və xarici siyasətini sistemli kulturoloji tədqiqatlara istinad edən ölkələr dinamik inkişafla yanaşı, sosial-mədəni dəyərlər fonunda rəqəmsal texnologiyalarla da uyğunlaşırlar. Onlar dünya sivilizasiyasının çağırışlarına cavab verərək daha yaxşı gələcək qurmaqla onun effektiv idarə olunması imkanlarını genişləndirirlər.
Amerikanın məşhur “Jumaya Gatar” filmində ədalət qatarına minə bilməyənlərin aqibəti hüquqi demokratik proseslərdən kənarda qalmaq oldu. Oxşar mənzərəni müasir dövrdə canlandırsaq, görərik ki, tendensiyaya qoşulmaq istəyən bəzi ölkələrdə insan haqları reaksiya ilə qarşılanır. Əvəzində vicdan susur, qorxu hissləri hökm sürür, cahil kamilə qalib gəlir. Həyatın gerçək mənzərəsini isə rəssamlar tablolarda, rejissorlar isə filmlərdə canlandırmaqla cəmiyyətə ədalət təntənəsini çatdırmağa çalışırlar.
Əgər XX əsr də daxil olmaqla yazılan təsirli ədəbiyyat nümunələri insanları ədalətsizlikdən çəkindirə bilirdisə, XXI əsrdə qələmsiz yazılar demək olar ki, interaktiv həyat tərzinin tapdağı altında qalaraq, dəyişən cəmiyyətə ögey münasibət göstərərək ora daxil olmaqdadır.
Təəssüf ki, XX əsrdə törədilən dünya müharibələrinin iqtisadi-siyasi avantürası təxminən on milyonlarla insanın həyatı bahasına başa gələndən sonra Birləşmiş Millətlər Təşkilatı təsis olundu. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının missiyasından utanaraq sakitləşən siyasi və iqtisadi dairələr susqunluqla, şifahi söz müharibəsi ilə kifayətlənərək özlərində qismən təpər tapırdılar.
Bu arada kosmosa ilk uçuş, yeni dünyalar və bu kimi elm-texnoloji proseslərə önəm verən dövlətlərin fəaliyyəti XX əsrin sonlarında sovetlər birliyinin dağılmasına, Şərqi Avropa və Orta Asiya ölkələrinin öz müstəqilliyinə qovuşmasına səbəb oldu.
XX əsrin birinci yarısı böyük Avropa dövlətləri Şərqdə və Afrikada müstəmləkə altında saxladıqları ərazilərin təcrübəsindən bəhrələnərək, Şərqi Avropa ölkələrini bölmək planlarını həyata keçirərkən hətta vətəndaş cəmiyyətinin fikirlərinə də məhəl qoymadılar.
Şərqi Avropada sosializm düşərgəsi dağılandan sonra beynəlxalq siyasi dairələr neft kəməri xətti üzərində yerləşən Ərəb və Afrika ölkələrində demokratiya adı altında inanılmaz xaosun yaranmasına nail oldular. Tendensiyanın davamı isə son zamanlar Cənubi Asiyaya sirayət etməklə qonşu və ətraf dövlətləri gərginlikdə saxlamaq üçün təhlükə ocağına çevrilib. Təhlükə ocağından əziyyət çəkən dinc əhali isə yaşamaq uğrunda mübarizə aparmaqda acizdir. Tapdaq altında qalan uşaq, qadın, qocaların kimliyindən asılı olmayaraq, düşdükləri dəhşətli durumlarına acımayan siyasətçilər isə istəklərini israrla həyata keçirirlər. İnsanların yeni həyat tərzinə uyğunlaşması, adət-ənənələrinin və mədəniyyətlərarası dialoqun bərpası isə dünya iqtisadiyyatına edilən reaksiyalardandır.
Keçən əsrlərdə dünyada cərəyan edən olaylar əsasən din və tayfa amilləri əsasında hökmdarlığın coğrafiyasını artırmağı nəzərdə tuturdusa, müasir dövrdə demokratiyanın yaşıl donu altında iqtisadi inadkarlıq əsas rol oynayır. Nümunə üçün deyə bilərik ki, XX əsrdə karbohidrogen ehtiyatları önəm daşıyırdısa, XXI əsrdə bəşər övladı su tələbatı ilə sınağa çəkilir. Başlanğıc üçün isə pandemiya sınağı bir nümunədir desək, yanılmarıq.
Yuxarıda sadalanan paralellər və nümunələr müasir dövrdə dünyada cərəyan edən fəlsəfənin ssenarisində iqtisadi personajları pərdə arxasından üzə çıxararaq yaranmış virus fasiləsində dərindən düşünməyə sövq edir. Dahi Enşteynin nisbilik nəzəriyyəsi əxlaq parametri çərçivəsində hesablanırdısa, müasir dünyamızda elmin yüksək nailiyyətlərinin nəticələrinə söykənən münasibətlər ünsiyyət mədəniyyətinə saxta rəng verir.
XIX-XX əsrlərdə Rotşildlər və Rokfellerin adları ictimaiyyətdə və siyasətdə tez-tez hallanırdısa, XXI əsrdə bu missiyanın Bill Qeyts tərəfindən müasir texnoloji - iqtisadi zəmində davamı gözlənilən idi. Ana bətnindən ayrılan uşaqların interaktiv həyat tərzinə sürətlə qoşulmaları “süni intellektin” tətbiqi elementi kimi də dəyərləndirilə bilər.
Yaranmış situasiyadan çıxış yolu axtarışında olan alim və ictimai-siyasi xadimlər yəqin süni “ağıllı cəmiyyəti” qurmaq əvəzinə sonda keçmişə qayıdaraq, ənənəvi həyat tərzinə üstünlük verəcəklər. Nümunə üçün əsl uzunömürlü Qafqaz xalqlarının mərd, dostluq və qonşuluq şəraitindəki yaşam tərzinə istinad edə bilərlər.
Düşünürəm, Romada keçiriləcək G20 Sammitində toxunulacaq sanki həlli çətin olan münaqişələrlə yanaşı, insanların yaşam tərzinə təsir edən pandemiyaya da son qoyulacağı müzakirə ediləcək.
Kulturologiya elmləri doktoru,
Professor Çingiz Abdullayev
Şahidi olduğunuz hadisələri çəkib bizə göndərin!
Son Əlavə