Astronomlar elm aləmini heyrətləndirən bir kəşfə imza atıblar: nəhəng ölçülü bir planet, çox kiçik bir ulduzun – TOI-6894-ün ətrafında dövr edir. Bu sistem, indiyə qədərki planet əmələgəlmə nəzəriyyələri ilə ziddiyyət təşkil edir.
Qaynarinfo xəbər verir ki, kəşf haqqında məlumat "The Independent” nəşrində dərc olunub.
TOI-6894 adlı ulduz Yerə təxminən 240 işıq ili məsafədə, Şir bürcündə yerləşir və Günəşin kütləsinin yalnız beşdə birinə sahibdir. Müasir modellərə əsasən, belə kiçik kütləli ulduzların ətrafında əsasən Yer və ya Mars ölçüsündə, yəni kiçik qayalı planetlərin formalaşması mümkün sayılırdı. Lakin astronomlar bu ulduzun orbitində Saturna bənzər qaz nəhəngi planetin olduğunu aşkarlayıblar.
Bu kəşf, bu ölçüdə planetə sahib olduğu məlum olan ən kiçik ulduzu ortaya çıxararaq, ulduzların ətrafında planetlərin necə yarandığına dair anlayışlara ciddi suallar doğurur. Araşdırmanın əsas müəllifi, İngiltərədəki Varvik Universitetindən astronom Edvard Brayent qeyd edib:
"Bu qədər kiçik bir ulduzun necə bu qədər böyük bir planetə sahib ola bildiyi sualı bu kəşfin önəmli məqamlarındandır və hələ bu suala cavab tapa bilməmişik”.
TOI-6894-ün ətrafında dövr edən bu planet, Günəş sistemimizdəki Yupiter və Saturn kimi qaz nəhənglərindən biridir və Yer kimi qayalı planet deyil. Belə planetlərə ekzo-planetlər adı verilir.
"The Independent” yazır ki, planetlərin yaranması adətən nəhəng qaz və toz buludlarından – molekulyar buludlardan başlayır. Bu buludlar cazibə qüvvəsi ilə sıxılaraq mərkəzdə ulduz əmələ gətirir. Lakin kiçik qaz-toz buludlarında böyük planetlərin əmələ gəlməsi çətindir. Bunun səbəbi odur ki, qaz nəhəngi yaranması üçün əvvəlcə böyük bir nüvə formalaşmalı, sonra isə bu nüvənin ətrafında sürətlə qaz toplanmalıdır. Bu proses isə çox qısa zaman ərzində baş verməlidir, çünki ulduz parlayanda bu disklər yox olmağa başlayır.
Tədqiqatın digər müəllifi, London Universitet Kollecinin "Mullard” Kosmik Elmlər Laboratoriyasından ekzo-planetoloq Vinsent van Eylen belə izah edir:
"Biz hesab edirdik ki, kiçik ulduzların disklərində kifayət qədər kütlə olmur ki, nəhəng planetlər əmələ gəlsin”.
Məlumata görə, hələlik heç bir məlum planet ulduzundan böyük deyil və bu kəşf də istisna deyil. Məsələn, Günəş Yupiterdən diametr baxımından 10 dəfə böyükdür. TOI-6894 isə öz planetindən təxminən 2,5 dəfə böyük diametrə sahibdir. Bu ulduz "qırmızı cırtdan" – Süd Yolu qalaktikasında ən çox yayılmış ulduz növüdür.
Brayent əlavə edib: "Bu tip ulduzlar çox yayılmış olduğundan, qalaktikada düşündüyümüzdən daha çox qaz nəhəngi planet ola bilər”.
Van Eylen isə bildirib: "Bu kəşf göstərir ki, kainatdakı ən kiçik ulduzlar belə bəzən çox böyük planetlər yarada bilir. Bu isə bizi planetlərin əmələgəlmə modellərimizi yenidən gözdən keçirməyə məcbur edir”.
Alimlər ümid edirlər ki, 2026-cı ildə "Ceyms Uebb” kosmik teleskopu vasitəsilə aparılacaq müşahidələrlə bu planetin tərkibi barədə daha çox məlumat əldə edə biləcəklər. Brayentin fikrincə, bu planet böyük bir nüvəyə sahibdir və onu əsasən hidrogen və heliumdan ibarət qaz təbəqəsi əhatə edir.
Şahidi olduğunuz hadisələri çəkib bizə göndərin!
Son Əlavə