Dünyada butulkalaşdırılmış suyun satışı hər il 9% artaraq 2020-ci ildə təxminən 280 milyard dollar təşkil edəcək. FaktXəbər məlumat verir ki, bu gün inkişaf etmiş ölkələrin əksəriyyətində pulsuz kran suyu camaatın ixtiyarındadır. Bəs nəyə görə insanlar qablaşdırılmış suya bu qədər üstünlük verir? Bunun səbəblərini araşdırmağa dəyər.
Butulkalaşdırılmış suyun satışı üzrə ilk rəsmi biznes 1760-cı illərdə Bostonda yaradılıb. "Jackson's Spa" şirkəti mineral suyu müalicə məqsədi ilə butulkada satışına başlayıb.
Median.Az faktxeber.com-a istinadən bildirir ki, bu biznes XX əsrə qədər bir çox ölkələrdə uğurla inkişaf edib. Daha sonra xlorlaşdırılmış kran suyu hər yerdə yayıldı.
İçməli kran suyu hər evdə mövcud olandan sonra butulkalaşdırılmış suyun satışı kəskin azaldı.
1990-cı illərdə bu biznesə alkoqolsuz içkilər sənayesinin nəhəngləri gəlib. "PepsiCo" "Aquafina" suyu, "Coca-Cola" "Dassane" suyu, "Nestle" isə "Pure Life" sularını bazara çıxardı. Və budur, nəhəng marketinqin büdcələri butulkalaşdırılmış suyun kran suyunun üzərindəki parlaq qələbəsini təmin etdi.
"Beverage Marketing Corporation" hesablayıb ki, hazırda dünyada hər il 460 milyard litrdən artıq butulka suyu satılır. Birinci yerdə Çin (80 milyard), ikinci yerdə isə ABŞ (45 milyard) qərarlaşıb. Onun ardınca Meksika, İndoneziya, Braziliya, Hindistan və Tayland gəlir. Onluğu isə Almaniya (12 milyard), İtaliya (11 milyard) və Fransa (10 milyard) kimi Avropa ölkələri tamamlayır.
Son üç ölkədə içməli su xətlərinin əla səviyyədə olmasına baxmayaraq, orta hesabla hər italiyalı ildə 180 litr, alman 160 litr, hər fransız isə 145 litr butulkalaşdırılmış su içir.
Halbuki sözügedən su kran suyundan orta hesabla 200 min dəfə bahadır. Bundan əlavə, bir çox ölkədə mineral su süd və benzindən belə bahadır. Məsələn, "Food and Water Watch" şirkətinin hesablamalarına görə, ABŞ-da 1 litr butulka suyu 1 litr süddən 3 dəfə, 1 litr benzindən isə 4 dəfə bahadır.
Su yalanı
Qablaşdırılmış suyun alınmasının əsas səbəbi guya onun ekoloji baxımdan kran suyundan daha təmiz olmasıdır. Bu kimi təsəvvürlər istehlakçıların çoxsaylı reklam çarxlarının vasitəsilə insanların beyninə yeridilir və əlbəttə ki, bunun reallıqla heç bir əlaqəsi yoxdur.
ABŞ-ın "Environmental Working Group" şirkətinin tədqiqatçılarının sözlərinə görə, butulkalaşdırılmış suyun istehsalı ilə məşğul olan şirkətlərinin 50%-i etiraf ediblər ki, onların təqdim etdiyi su əlavə təmizlənmədən keçmiş kran suyudur. Digər 18%-i suların mənbələrini açıqlamaqdan imtina edib. Bu isə o deməkdir ki, gizlədikləri "mənbə" elə kran suyudur.
Əksər hallarda butulkalaşdırılmış su heç də yaxşı deyil. Əlavə təmizlənmə isə suya hər hansı bir üstünlük vermir. Çünki bir çox ölkədə kran suyu lazımı təmizlik və təhlükəsizlik standartlarına cavab verir. Bundan əlavə, dövlət kran suyuna mağazalarda satılan sulardan daha ciddi şəkildə nəzarət edir.
Belə ki, aprelin ortalarında Amerikanın aparıcı "Consumer Reports" istehlakçı jurnalı bildirib ki, 7 brendin - "Starkey" ("Whole Foods"a məxsusdur), "Peafiel" (Dr Keurig), "Pepper", "Crystal Geyser Alpine Spring Water", "Volvic" (Danone), "Crystal Creamery" və "Eartho" sularında icazə verilən miqdardan artıq zəhərli arsen aşkar edilib.
Hətta əgər istehsalçı qüsursuz təmiz suyu təqdim etsə belə, zamanla su plastik butulkanın ifraz etdiyi mikrohissəciklərlə çirklənir. Tədqiqatçıların hesabatında deyilir ki, suyun tərkibində aşkarlanan hissəciklərin konsentrasiyası bir şüşədə 0-dan 10 minədək dəyişib. Başqa sözlə, bircə plastik şüşə suyun tərkibində 10 minədək plastik maddə hissəciyi ola bilər.
Orta hesabla suyun bir litrinə ölçüsü 100 mikron (0.10 santimetr) olan (bu ölçüdə olan hissəciklərə isə "mikroplastik" deyilir) 10.4 plastik hissəcik düşür. Ancaq bundan daha kiçik hissəciklərə daha çox rast gəlinib - hər litrə 325 hissəcik.
Ekspertlər xəbərdarlıq edirlər ki, bu qəbildən olan çirklənmənin insan sağlamlığına təsiri öyrənilməmiş qalır.
Reklama aldanmayın
Butulkalaşdırılmış suların kran suyundan daha dadlı olması da həqiqətə uyğun deyil. Vermont Universitetinin apardığı araşdırmalara əsasən, dequstatorların yalnız 1/3-i kran suyunu butulkalaşdırılmış sudan ayırd edə bilib. Xlor dadını verən kran suyu isə ucuz filtrlər vasitəsi ilə rahat şəkildə öz həllini tapır.
Sakit Okean İnstitutunun prezidenti Piter Qleyk bildirib ki, Butulkalaşdırılmış suyun daha təmiz və daha sağlam olduğunu demək absurddur.
Nəhayət, suyun qablaşdırılmasının ekoloji olduğuna gəldikdə isə bunu deyə bilər ki, təkcə ABŞ-da 2016-ci ildə butulkaların hazırlanmasına 2 milyon ton plastik istifadə edilib. Plastikin hazırlanmasına isə 64 milyon barrel neft xərclənib.
Plastik butulka özü ayrıca bir dərddir. Tədqiqatçılar üç ay davam edən araşdırma zamanı Şərqi İngiltərə Universitetinin (UEA) Kimya Məktəbinin hazırladığı üsuldan yararlanıblar. Onlar mikroplastik hissəcikləri görmək üçün flüorisent "Nile Red" boyasından istifadə ediblər. Bu boyadan istifadə zamanı plastik hissəciklər mavi işıq fonunda işıq saçmağa başlayır.
"Araşdırmanın güclü və etibarlı olmasını təmin etmək üçün biz nəticələri və metodologiyanı müstəqil şəkildə nəzərdən keçirmişik", - UEA Kimya fakültəsinin baş tədqiqatçısı Endryu Mayes deyib.
Dənizlərin ekologiyası üzrə ixtisaslaşmış "Oceana" təşkilatının Şimali Amerika üzrə baş əməkdaşı, sözügedən araşdırmaya qatılmamış Jaklin Savitzin sözlərinə görə, bu tədqiqatın nəticələri sübut edir ki, cəmiyyət hazırda hər yeri basmış plastik butulkalardan istifadədən imtina etməlidir.
"Biz plastikin dəniz heyvanlarının bədənində toplandığını bilirik. Bu isə o deməkdir ki, özümüz də, hətta bəzilərimiz hər gün plastik maddələrin təsirinə məruz qalırıq", - o deyib.
Bəs içdiyimiz suyun butulkalarının bu qədər təhlükəli olduğu bilindiyi halda nəyə görə insanlar hər il qablaşdırılmış sudan daha çox istifadə edirlər? Cavabı sadədir:
Butulkalaşdırılmış suyun kran suyundan hərtərəfli üstün olması təfəkkürü lobbi kampaniyalarının və genişmiqyaslı reklamların nəticəsidir.
"Business Insider"-in hesablamalarına görə, "Na" "Nestle USA" və "Coca Cola" iki ilə ABŞ Konqresində lobbiçilik üçün 28 milyon dollar xərcləyib. Onların tək istəyi dövlətin kran suyuna ayırdığı büdcənin azaldılması olub. Nəhəng şirkətlər kran suyunun keyfiyyətinin aşağı düşməsində maraqlıdırlar, çünki belə olan halda insanlar qablaşdırılmış sudan istifadə etməyə məcbur olacaq.
Dünyanın ən böyük korporasiyaları müntəzəm şəkildə kran suyunun keyfiyyətini kəskin tənqid edən reklam hazırlayır.
Beynəlxalq ekspertlərinin sözlərinə görə, sudan gələn gəliri heç kim açıqlamasa da, bunu rahat şəkildə narkobizneslə eyni dərəcədə tutmaq olar.
ABŞ-ın çəkdiyi qalmaqallı "Su sevgisi üçün axın (Flow: For Love of Water)" sənədli filmində deyilir ki, təkcə "Nestle Waters" şirkəti butulkalaşdırılmış su alverindən sutkada 1,8 milyon dollar qazanır.
Şahidi olduğunuz hadisələri çəkib bizə göndərin!
Son Əlavə